ویتامین D از موادی است که کمبود آن می تواند بی نشانه باشد، اما عواقب این کمبود به حدی خطرناک است که می تواند شخص را تا پایان عمر درگیر کرده و بیماری های سختی را برای او به همراه آورد. این ویتامین در سنین کودکی در شکل گیری ساختار اسکلتی فرد بسیار موثر است و در صورتی که مقادیر کافی از آن توسط کودک دریافت نشود، احتمال ابتلا به نرمی استخوان در سنین پایین و پوکی استخوان در سنین بالاتر افزایش خواهد یافت. اما چگونه باید متوجه علائم اولیه این کمبود شد؟ آیا دریافت میزان مورد نیاز این ماده از طریق مواد غذایی امکان پذیر است و یا نور خورشید می تواند تمام نیاز بدن به این ماده را تامین سازد؟ باورهای اشتباه زیادی در مورد ویتامین D و راه های تامین آن وجود دارد که منجر به دردسرهای زیادی برای کودکان خواهد شد. در ادامه این مقاله به بررسی کمبود ویتامین D در کودکان و راه های کنترل آن می پردازیم.
ویتامین D از گروه ویتامین های محلول در چربی است، این اصطلاح به این معناست که مقادیر اضافی این ماده در بدن ذخیره می شود. این ویتامین از طریق تعداد بسیار محدودی از غذاها و تابش نور خورشید جذب بدن می شود. باور عمومی بر این عقیده است که اگر کودک، مقدار کافی شیر می نوشد و در محیط های بیرون از خانه بازی می کند، از نظر این ویتامین غنی است و کمبودی ندارد. اما مطالعات اخیر نتیجه دیگری را نشان می دهند و علت را باید در تغییر سبک زندگی جست و جو کرد. در دهه اخیر تعداد زیادی از افراد در سنین مختلف دچار کمبود ویتامین D شده اند، اما این کمبود در سنین کودکی می تواند بسیار خطرناک بوده و منجر به بیماری های استخوانی خواهد شد. در ادامه منابع غذایی حاوی ویتامین D را عنوان می کنیم تا شیوه طبیعی دریافت این ماده را بشناسیم.
این ویتامین از طریق مواد غذایی بسیار محدودی جذب بدن می شود و غنی ترین مواد حاوی آن را باید غذاهای دریایی دانست. ماهی سالمون بالاترین میزان این ویتامین را در خود دارد و در رده های بعدی می توان به تن ماهی اشاره کرد. قارچی به نام شیتاکه (Shiitake) نیز حاوی مقدار کمی از این ماده حیاتی می باشد و تخم مرغ نیز در حد بسیار اندک از منابع این ویتامین است. اما باید اشاره کرد که این منابع بسیار محدود هستند و دسترسی به آنها نیز برای همه افراد میسر نیست. بنابراین اتکا به مواد غذایی برای تامین ویتامین دی بدن نمی تواند راه حل مطمئنی باشد.
راه حل دیگری که برای جذب این ماده در بدن وجود دارد، استفاده از پرتوی فرابنفش خورشید است. این پرتو در شرایط خاصی می تواند منجر به تولید ویتامین D در بدن شود، اما انتظار دریافت این ویتامین از پشت لباس و یا شیشه ماشین و منزل بیهوده است. هم چنین استفاده از کرم های ضدآفتاب می تواند دریافت ویتامین D را مختل کند. افرادی که در شهرهای آلوده زندگی می کنند نیز نمی توانند انتطار دریافت مقادیر کافی از این ویتامین را از خورشید داشته باشند. بنابراین تامین نیاز روزانه بدن به این ماده نیز در شرایط خاصی با بهره گیری از نور آفتاب میسر خواهد بود. در چنین وضعیتی استفاده از مکمل های حاوی این ویتامین مطرح می شوند و از آنجایی که کودکان نمی توانند محصولات با دوزهای تعیین شده برای افراد بزرگسال را مصرف کنند، تهیه مکمل هایی که مخصوص کودکان فرمولاسیون شده باشد از اهمیت زیادی برخوردار است. برای اطلاع از این محصولات به صفحه ویتامین D مخصوص اطفال مراجعه کنید.
این ماده از این نظر برای کودکان بسیار حیاتی است که در شکل گیری استخوان ها و ساختار اسکلتی شان بسیار تاثیرگذار است. ویتامین D باعث می شود تا کلسیم و فسفر در روده ها جذب بدن شود و مانع از دفع آنها خواهد شد. این دو ماده معدنی برای شکل گیری استخوان و دندان های کودک ضروری هستند. کمبود شدید این ویتامین در کودکان باعث می شود تا کلسیم و فسفر به خوبی جذب نشده و استخوان های محکمی شکل نگیرد. چنین اطفالی درگیر مشکلاتی نظیر نرمی استخوان خواهند شد که در سن زیر 2 سال بیش از سایر کودکان شایع است. کمبود این ماده در سطح پایین تر اگرچه منجر به بیماری نرمی استخوان نخواهد شد، اما کودکان در آینده احتمال ابتلا به پوکی استخوان بیشتری خواهند داشت. باید اشاره کرد که تشخیص کمبود این ویتامین در سنین بالا بدون انجام آزمایشات پزشکی دشوار است، اما در کودکان ساده تر تشخیص داده می شود و معمولا دردهای استخوانی، ضعف عضلانی، شکستگی استخوان ها در اثر بازی و فعالیت های روزانه از علائم شایع آن می باشد. از آنجایی که کمبود ویتامین دی می تواند به کمبود کلسیم نیز منجر شود، در سطوح پیشرفته احتمال تشنج نیز در کودکان افزایش پیدا می کند.
مطالعات پزشکی نشان می دهد که برخی افراد بیش از سایرین در معرض کمبود ویتامین D قرار دارند و نیاز به توجه و مراقبت بیشتر از چنین کودکانی ضروری است.
کودکان با رنگ پوست تیره کمتر از سایرین توانایی جذب این ویتامین را از طریق آفتاب دارند، زیرا تیرگی پوستشان مانند یک ضد آفتاب طبیعی عمل می کند و زمان بیشتری نیاز خواهد بود تا جذب این ویتامین صورت گیرد.
کودکانی که فعالیت کمتری دارند و بیشتر از سایر اطفال زمان خود را در محیط خانه می گذرانند نیز مستعد کمبود این ماده هستند. به عبارتی اگر کودک شما برای بازی و یا فعالیت های روزانه زمان خود را در خانه و یا محیط های سربسته به دور از تابش مستقیم نور آفتاب می گذراند، احتمال کمبود این ویتامین در بدن او بیشتر خواهد بود.
به طور کلی نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا می آیند و نارس هستند، احتمال کمبود ویتامین ها و مواد معدنی بسیاری در بدنشان وجود دارد و ویتامین D نیز در این دسته قرار می گیرد. برای چنین کودکانی مکمل هایی که حاوی طیف گسترده ای از ویتامین ها باشد، توصیه می شود. برای مشاهده این محصولات می توانید به صفحه مولتی ویتامین های کودکان مراجعه نمایید.
شیر مادر بهترین ماده غذایی برای کودکان است که می تواند نیاز بدنشان را تامین سازد. اما در صورتی که مادر با کمبود ویتامین D مواجه باشد، تامین این ماده برای کودک نیز با مشکل مواجه می شود. بنابراین مادران نیز باید به سلامتی خود اهمیت دهند و در صورت بروز کمبود، با مصرف مواد غذایی و یا مکمل های حاوی ویتامین D آن را جبران کنند.
کودکانی که دچار بیماری های کبد، کلیه و یا مشکل جذب مواد غذایی هستند نیز به احتمال بسیار بالا به کمبود این ماده دچار خواهند شد. به طور کلی به والدین توصیه می شود که در صورت بیمار بودن فرزند خود، میزان ویتامین و مواد معدنی موجود در بدنشان را زیر نظر پزشک به صورت منظم چک کنند تا مشکلی در رشد و نمو فرزندان به وجود نیاید.
ویتامین D از طریق تعداد بسیار محدودی از مواد غذایی و تابش اشعه فرابنفش خورشید جذب خواهد شد. سبک زندگی کنونی باعث شده تا میزان این جذب از طریق آفتاب در کودکان کاهش پیدا کند و همین مساله باعث شایع شدن کمبود این ماده حیاتی در بسیاری اطفال شده است. از آنجایی که این کمبود می تواند بر میزان کلسیم و فسفر بدن تاثیر منفی گذاشته و شکل گیری استخوان ها را در سنین کودکی با مشکل مواجه کند، شناسایی کودکانی که میزان کافی این ماده را در بدن خود ندارند، بسیار حیاتی است. خوشبختانه برای حل این مشکل محصولات مکمل حاوی این ویتامین برای اطفال تهیه و تولید شده اند و با مصرف آنها می توان نیاز روزانه کودکان را تامین ساخت و به نگرانی ها بابت کمبود های احتمالی پایان داد. از آنجایی که دریافت مقادیر بیش از اندازه این ویتامین در بدن می تواند ایجاد مسمومیت کند، بهتر است زیر نظر پزشک مخصوص اطفال از این محصولات استفاده کنید.
