از سال 1932 که ویتامین سی یا همان اسکوربیک اسید ( Ascorbic Acid ) کشف شد، مطالعات گوناگونی در زمینه این ماده و اثرات مثبت و منفی آن در بدن صورت گرفت. در نتیجه این مطالعات باید گفت اسکوربیک اسید یک ویتامین ضروری برای بدن است. ضروری بودن به این معنا است که بدن قادر به تولید آن نیست، هم چنین توانایی ذخیره سازی آن را هم ندارد و علت آن محلول در آب بودن این ماده است. مقادیر اضافی ویتامین های محلول در آب از طریق ادرار از بدن انسان دفع می شود. کمبود این ماده حیاتی در بدن علائمی نظیر کبودی سریع، درد و خونریزی لثه ها، ضعف و خستگی همیشگی را به همراه خواهد داشت. تحقیقات انجام شده نشانگر حیاتی بودن نقش ویتامین ث در بدن است و هم چنین باید اشاره کرد که مزایای آن بسیار بیشتر از مضراتی می باشد که ممکن است مقادیر اضافی آن در بدن ایجاد کند. در این مقاله به بررسی نقش ویتامین C در بدن، مزایا و معایب آن می پردازیم.
از بین تمام فواید این ماده که در ادامه به آنها اشاره می کنیم، خاصیت آنتی اکسیدانی بیشتر از بقیه جلب توجه می کند. در بدن همه انسان ها مولکول های جفت نشده و ناپایداری به نام رادیکال های آزاد وجود دارد که در اثر فعل و انفعالات سلولی ایجاد می شوند و به میزان طبیعی برای بدن ضروری هستند. اما تغذیه ناسالم، مواد غذایی فرآوری شده، سیگار کشیدن، آلودگی های محیطی و ... تعداد این رادیکال ها را افزایش می دهند که این مساله می تواند برای بدن مشکل ساز شود. این مولکول ها به علت ناپایداری، تمایل زیادی به ترکیب شدن با سلول های بدن دارند که در نهایت منجر به اکسید شدن و تخریب آنها می شود و این فرآیند عامل بسیاری از بیماری های خطرناک در انسانهاست. ترکیباتی که می توانند با این عمل مقابله کنند، آنتی اکسیدان نام دارند و ویتامین سی یکی از قوی ترین آنهاست. حضور رادیکال های آزاد در بدن عامل بیماری هایی مانند سرطان، تخریب بافت های بدن، آلزایمر، تسریع روند پیری و ... است ولی با بهره گیری از خواص این ماده قدرتمند می توان به مبارزه با اثرات مخرب این مواد رفت.
آهن یکی از مواد ضروری مورد نیاز بدن است که سلول های قرمز خون از آن ساخته می شوند و نقش زیادی در اکسیژن رسانی به سلول های بدن دارد. انسان ها این ماده را از غذاهایی نظیر گوشت قرمز، سبزیجات و میوه ها دریافت می کنند. اسکوربیک اسید توانایی بدن در جذب آهن از مواد غذایی و همچنین مکمل های آهن افزایش می دهد. این مساله به ویژه در افراد گیاه خوار و کسانی که در رژیم غذایی خود از گوشت قرمز استفاده نمی کنند، بسیار حائز اهمیت است، زیرا آهن موجود در منابع گیاهی به میزان کمتری جذب بدن می شود. ویتامین ث با افزایش میزان جذب آهن از مواد غذایی می تواند نیاز این گروه ها را برطرف کند.
سیستم ایمنی بدن به طور مداوم در حال مبارزه با ترکیبات ناشناخته، میکروب ها، ویروس ها و باکتری هاست. گلبول های سفید که همان سربازان مدافع بدن می باشند برای قوی ماندن در این مبارزه به تقویت کننده هایی نظیر ویتامین سی احتیاج دارند. وجود این ماده، قدرت سیستم ایمنی بدن را بالاتر می برد و به برخی از سلول های این سیستم که توانایی جذب ویتامین ث را دارند، قدرت بیشتری در حمله می دهد.
زخم های بدن، گسستگی بافت ها و خونریزی را به همراه دارند. زمانی که خون ریزی بند می آید، بدن شروع به ترمیم بافت آسیب دیده می کند و برای این منظور به کلاژن احتیاج دارد. کلاژن پروتئینی است که در بافت های بدن اعم از پوست، عضلات، استخوان ها، غضروف ها و ... وجود دارد و در هر کدام از این بافت ها وظیفه انسجام و به هم چسبیدگی و هم چنین انعطاف پذیری آنها را به عهده دارد. اسکوربیک اسید می تواند تولید کلاژن در بدن را افزایش دهد و از این طریق بدن سریع تر می تواند زخم های خود را التیام ببخشد. علاوه بر تاثیر مفید این پروتئین در بهبود آسیب های پوستی، زیبایی و جوانی پوست، از بین رفتن تیرگی زیر چشم، سالم و مقاوم بودن موها و کاهش چین و چروک های پوستی از دیگر ارمغان های کلاژن برای زیبایی شماست.
مطالعات زیادی در زمینه رابطه بین اسکوربیک اسید و بیماری سرطان صورت گرفته است که نشان می دهد این ماده می تواند در زمینه برخی از سرطان ها از جمله انواع وابسته به دستگاه گوارش و دهان موثر عمل کند. افراد مبتلایی که میزان کافی از این ماده حیاتی را در بدن خود دارند، در فرآیند گسترش سلول های سرطانی مقاوم تر عمل می کنند و می توانند از این آنتی اکسیدان به عنوان سلاحی برای مبارزه با بیماریشان استفاده کنند. همانطور که اشاره شد، این ماده به خاطر خاصیت آنتی اکسیدانی می تواند از گسترش فعالیت های رادیکال های آزاد ( که خطر بتلا به انواع سرطان ها را در بدن انسان ایجاد می کند) جلوگیری کند و به این شیوه به عنوان یک عامل پیشگیری کننده از ابتلا به سرطان به شمار می آید.
سلامت قلب، قوی ترین ماهیچه بدن انسان، تحت تاثیر عوامل گوناگونی به خطر می افتد و مراقبت از آن امری بسیار ضروری است. تحقیقات پزشکی نشان می دهد که ویتامین سی می تواند خطر ابتلا به بیماری قلبی را کاهش دهد. این ماده می تواند غلظت پروتئین واکنشی سی (C- Reactive Protein) که عامل حملات قلبی است را کاهش دهد. (پروتئین واکنشی سی شاخصی است که میزان التهاب در بدن را مشخص می کند و با استفاده از یک آزمایش ساده خون قابل اندازه گیری است.) مقادیر زیاد این پروتئین در بدن می تواند باعث تنگ شدن رگ های خونی، حمله و ایست قلبی شود. هم چنین این ویتامین می تواند میزان کلسترول بد خون (LDL) را کاهش دهد. میزان بالای این کلسترول در سرخرگ ها رسوب می کند و از این طریق می تواند باعث مشکلات قلبی شود. به جرات می توان گفت مواد غذایی و مکمل های اسکوربیک اسید اثرات متعددی در بدن انسان می گذارند که از ابتلای آنها به بیماری های قلبی جلوگیری می کند.
همانطور که اشاره شد، اسکوربیک اسید، محلول در آب بوده و مقادیر اضافی آن در بدن ذخیره نمی شود و چند ساعت بعد از مصرف از بدن دفع می شود. همین مساله نگرانی ها درباره میزان مصرف این ویتامین به ویژه از طریق مکمل های غذایی نظیر قرص های جوشان را کاهش می دهد. اما مصرف بیش از اندازه هر ماده ای می تواند مضراتی داشته باشد. این ماده میزان جذب آهن در بدن را افزایش می دهد و مصرف بیش از اندازه آن برای کسانی که آهن بالایی دارند، مناسب نیست. هم چنین زیاده روی در مصرف آن می تواند باعث ایجاد سنگ کلیه، اسهال، بی خوابی و مشکلات گوارشی شود.
ویتامین ث می تواند از طریق مواد غذایی و مکمل ها وارد بدن شود. این میزان به هر نحوی که مصرف شود ( مواد غذایی یا مکمل ها)، برای گروه های سنی مختلف مقدار تعیین شده ای دارد که در جدول زیر نشان داده شده است.
|
گروه های مصرف کننده ویتامین C |
میزان نیاز روزانه به میلی گرم |
|
کودکان 3-1 سال |
15 |
|
کودکان 8-4 سال |
25 |
|
نوجوانان 13-9 سال |
45 |
|
نوجوانان 18-14 سال |
75-65 |
|
زنان بالغ (بالای 19 سال) |
75 |
|
مردان بالغ( بالای 19 سال) |
90 |
|
زنان باردار |
85 |
|
زنان شیرده |
120 |
می توان نیاز روزانه به اسکوربیک اسید را با استفاده از موادغذایی مانند مرکبات، فلفل دلمه ای، سبزیجات، انواع کلم، گوجه فرنگی، زعفران، انبه، توت فرنگی، کیوی، آناناس و ... به دست آورد. هم چنین برای رفع نیاز روزانه مکمل های غذایی این ماده نیز تهیه شده اند که می توانند بسیار مفید باشند. این مکمل ها اغلب به شکل قرص های جوشان بوده که به راحتی قابل مصرف می باشد و به علت طعم های لذیذی که دارند، بسیار مورد توجه کودکان می باشند. هم چنین این مکمل ها اغلب فاقد قند بوده و به همین علت به نوشیدنی محبوب ورزشکاران در حین تمرینات تبدیل شده اند.
ویتامین c از نیاز های ضروری بدن است که در مواد غذایی بسیاری یافت می شود. اما از آنجایی که قابلیت ذخیره در بدن را ندارد، ضروری است تا به شکل روزانه مقادیر مورد نیاز بدن تامین شود. این نیاز می تواند با استفاده از مواد غذایی و مکمل های موجود در بازار برطرف گردد. باید توجه داشت که این ماده حیاتی نقش های بسیار مهمی از جمله تقویت سپر دفاعی بدن را به عهده دارد و کمبود آن در مراحل اولیه محسوس نخواهد بود. بنابراین اطمینان از دریافت مقادیر مورد نیاز این آنتی اکسیدان بسیار ضروری است.
